Wprowadzenie do farb akwarelowych

Akwarele – jak zacząć?

Rozpoczynając przygodę z farbami akwarelowymi, warto wiedzieć o paru faktach, które zdecydowanie ułatwią pracę i spowodują, że będzie ona czystą przyjemnością. Bez obaw, akwarele dostępne dzisiaj w sklepach plastycznych niewiele mają wspólnego z tymi, używanymi w  szkole podstawowej na plastyce. Na początku pojawia się pytanie czym właściwie są farby akwarelowe.

Główną cechą farb akwarelowych, która wyróżnia je wśród innych dostępnych na rynku rodzajów farb, jest ich wyjątkowa formuła. Pozwala na stopniowanie koloru i łatwe manipulowanie transparentnością. W podstawowym składzie najpopularniejszych rodzajów akwareli znajdziemy drobno zmielony pigment i wodorozpuszczalne spoiwo. Zazwyczaj spoiwem jest guma arabska, czasem z dodatkiem miodu, cukru, gliceryny lub innych wypełniaczy. Akwarele, podobnie jak wszystkie inne farby wodne, np. gwasze, rozpuszczamy w… wodzie. 

Czym akwarele różnią się od innych farb?

Chociaż farby akrylowe polubią się z odrobiną wody dodaną do formuły (bardzo ostrożnie z ilością!), to mają one tę ważną cechę, że po wyschnięciu stają całkowicie wodoodporne. Akwarele nie. Możemy wracać do pracy z nimi ilekroć tylko zechcemy. Wystarczy aktywizować akwarelę dodając na jej powierzchnię odrobinę wody. 

Jeśli chodzi o gwasze, główną różnicą między nimi a akwarelą są techniki nakładania farby. Gwasz jako emulsja kryjąca, nadaje się do malowania zarówno według zasady od jasnego do ciemnego i odwrotnie. Natomiast malowanie farbami akwarelowymi polega na warstwowaniu koloru od jasnego, przez średnie barwy, aż po najciemniejsze akcenty kolorystyczne. Malowanie akwarelami opiera się głownie na wykorzystywaniu ich transparentnych możliwości, z uwzględnieniem bieli (lub innego koloru) papieru, który jest wciąż widoczny po skończeniu pracy. 

Farby akwarelowe możemy z powodzeniem łączyć z innymi technikami, jak na przykład wspomniane już akryl i gwasz, ale także kredki, markery, pastele, cienkopisy czy tusze.

Rodzaje farb akwarelowych

Farby akwarelowe występują w kilku różnych formach. Pozwala to na uzyskanie różnych efektów, w zależności od tego, którą wersję wybierzemy. Zróżnicowanie występuje za równo pod kątem składu, jak i konsystencji czy formy. Obecnie farby akwarelowe znajdziecie:

– w kostkach i półkostkach – umieszczone w pojedynczych plastikowych pojemniczkach; są to farby w postaci stałej, gotowej do aktywowania wodą,

– w tubkach – w postaci emulsji, których konsystencja przypomina akryle i nie wymaga rozwadniania, choć nic nie stoi na przeszkodzie, by mieszać ją z wodą,

– w słoiczkach – w postaci całkowicie płynnej; gdzie pigment rozpuszczony jest w żółci wołowej,

– w proszku – zazwyczaj w formie niewielkich kryształków,

– w kredce – zazwyczaj w formie kredki ołówkowej,

– w sztyfcie – w formie przypominającej pastele olejne,

– w pisaku – płynna farba akwarelowa zamknięta w skówce brushpena lub pisaka.

Wybór między rodzajami farb akwarelowych pozwala nam na szersze ich zastosowanie. Na przykład akwarele w tubkach lub ekoliny, możemy użyć do zamalowania większej powierzchni kartki, a te w kostkach, do naniesienia szczegółów. 

Jak malować akwarelami?

To, co wyróżnia akwarele spośród innych rodzajów farb, to ich transparentność. Zaczynając malować akwarelami kolor budujemy od jasnego do ciemnego. W technikach akwarelowych rzadko korzysta się z białej farby, dlatego istotne jest wykorzystywanie bieli kartki. Możliwość półtransparentnego warstwowania koloru pozwala na uzyskanie ciekawych efektów, niemożliwych do osiągnięcia w przypadku innych farb wodorozpuszczalnych. Farby akwarelowe zazwyczaj są dobrze napigmentowane, a do ich rozcieńczenia wystarczy użyć wody, która zapewni piękne i efektowne przejścia koloru. 

Podstawowe sposoby malowania farbami akwarelowymi opierają się na wodzie. Trzy z nich warto poznać zaczynając przygodę z akwarelami.

– technika “mokre na suchym” – używamy rozcieńczonej wodą farby (mokry pędzel) oraz suchej kartki; dzięki temu mamy dużą kontrolę nad rozprowadzaniem farby, która nie rozpływa się po papierze; możemy uzyskać dość dokładne kontury.

– technika “suche na mokrym” – malujemy suchym pędzlem, na który nakładamy farbę prosto z tubki lub bardzo delikatnie zwilżonej kostki, na mokry papier akwarelowy; podobnie jak w przypadku techniki “mokre na suchym” daje nam to dużą kontrolę nad farbą, jednak tutaj mamy większą łatwość w uzyskiwaniu płynnych przejść koloru.

– technika “mokre na mokrym” – technika przydającą się do uzyskiwania płynnych przejść, bez widocznych granic między kolorami, do tworzenia gradientów i pracy z tłem; polega na nakładaniu rozcieńczonej farby akwarelowej na zmoczony wcześniej papier.

Pędzle i papier do akwareli – jakie wybrać?

Zaczynając malowanie farbami akwarelowymi ważne jest żeby wybrać odpowiednie pędzle i papier. Nie każdy papier będzie nadawał się do malowania akwarelami. Bardzo istotna jest jego gramatura. Najlepszy będzie oczywiście papier przeznaczony stricte do tej techniki, jednak znakomicie sprawdzi się tutaj również każdy chłonny papier o gramaturze równej lub wyższej niż 250 g/m2. Do farb akwarelowych przeznaczone są papiery celulozowe lub bawełniane, a także celulozowo-bawełniane. To zróżnicowanie daje możliwość uzyskania różnych efektów, nawet przy użyciu tych samych farb.

Najlepsze pędzle do akwareli będą miękkie, dobrze chłonące i utrzymujące wodę. Świetnie sprawdzą się pędzle syntetyczne lub naturalne o stosunkowo „puchatej” strukturze, która zdoła pochłonąć bardzo dużą ilość wody. Najdelikatniejsze i najbardziej uznane pędzle akwarelowe to te z włosia sobola i wiewiórki. Mają swoje równie dobre odpowiedniki w wersji wegańskiej, całkowicie syntetyczne. Zaczynając przygodę z akwarelami nie musimy od razu zaopatrywać się w cały zestaw pędzli w różnych rozmiarach. Na początek wystarczą właściwie dwa rozmiary. Jeden z nich powinien być mały (rozm. 000-1) – pozwoli na wykonywanie detali, a drugi średniej wielkości (rozmiar 6-8) – do zamalowywania większych powierzchni, w tym tła. Bardzo duża część pędzli ma okrągły kształt, co pozwala na zatrzymanie we włosiu stosunkowo dużej ilości wody i takie pędzle też świetnie nadają się na początek. 

Kolory farb akwarelowych na początek

Dzięki swoim właściwościom i wodorozpuszczalności, farby akwarelowe bardzo dobrze mieszają się ze sobą. Dotyczy to szczególnie tych kolorów, które zawierają tylko jeden pigment. Dzięki możliwościom tworzenia nieskończenie wielu połączeń kolorystycznych, z których z łatwością stworzymy ciekawe barwy – na początek przygody z akwarelami wystarczy zaopatrzyć się w jedynie kilka kolorów. W malarstwie akwarelowym podstawowe kolory to jedynie niebieski, czerwony i żółty. Zapewni to świetną podstawę do eksperymentów z różnymi odcieniami. Dobrym wyborem będą półkostki Holbein w odcieniach Cadmium Yellow Lemon, Ultramarine Deep i Cadmium Red Deep lub tubki Renesans Intense Water w kolorach: błękit kobaltowy ciemny, żółć kadmowa ciemna i karmin trwały. W późniejszym etapie swoją kolekcję możemy rozbudować o takie kolory jak fiolet, zieleń, brąz czy czerń. 

Wygodnym rozwiązaniem są także zestawy kilku kolorów farb. Zwykle w wygodnym pudełeczku, gotowym do zabrania w plener. Często także razem z paletką i składanym pędzlem. Szczególnie polecamy zestaw Winsor & Newton z serii Cotman w tubkach o pojemności 5 ml zawierający 10 lub 20 kolorów lub półkostki Van Gogh Royal Talens w 15 lub 24 kolorach.